„Co oni tam mówią? Nic nie słychać!” – jeśli choć raz natknęliście się pod swoimi filmami na tego rodzaju komentarze, to zapewne wiecie już, że zły dźwięk może skutecznie zniechęcić widzów do nawet najciekawszego materiału, a dobry pomóc w dotarciu do większej liczby odbiorców. Co zatem trzeba zrobić i po jakie narzędzia sięgnąć, żeby dźwięk w naszych filmach zachęcał, a nie odstraszał? Szukających odpowiedzi zapraszamy do dalszej lektury!
O tym, że dźwięk w filmie jest ważny, nie trzeba chyba nikogo przekonywać – pokazują to na każdym kroku recenzje filmów, gdzie nie dopracowano tego aspektu w wystarczającym stopniu. Nie dotyczy to jednak tylko filmów kinowych – nikt nie będzie oglądał filmów vlogera, którego wypowiedzi są niezrozumiałe, ani polecał ekipy filmowej, która nie umiała dobrze (czyli czytelnie i zrozumiale) nagrać przysięgi na jego ślubie.
Jednym słowem – warto zadbać o jakość dźwięku niezależnie od tego, co filmujemy. A to zazwyczaj oznacza dobranie odpowiedniego sprzętu do danej sytuacji – nawet najlepszy dźwiękowiec nic bowiem nie poradzi, jeśli wyślemy mu szumiący dźwięk ze wbudowanego mikrofonu w aparacie, nagrany z ogromny pogłosem.
Poniżej omówimy różne narzędzia do nagrywania dźwięku, takie jak mikrofony i rejestratory oraz zastanowimy się, po które z nich sięgać w jakich sytuacjach.
Mikrofon mocowany na kamerze lub aparacie
Mikrofony mocowane na stopce aparatu lub kamery, takie jak widoczny powyżej mikrofon marki Comica to zazwyczaj pierwsze rozwiązanie, jakie przychodzi do głowy mniej doświadczonym osobom. Nie jest to jednak rozwiązanie uniwersalne. Sprawdzi się głównie, gdy chcemy zarejestrować ogólną atmosferę tego co filmujemy – gwar ludzi, okrzyki na demonstracji czy wydarzeniu sportowym, czy choćby śpiewanie „sto lat” przez spontanicznie zebrany chórek wujków i ciotek na weselu.
Taki mikrofon może się też sprawdzić we vlogowaniu, o ile vlogujemy np. idąc, a na aparacie jest założony szerokokątny obiektyw, dzięki czemu znajdujemy się dość blisko mikrofonu. Część z tego rodzaju mikrofonów oferuje zmienną (przełączaną) charakterystykę kierunkową, dzięki czemu możemy też na przykład (po przestawieniu mikrofonu na charakterystykę ósemkową) komentować to co nagrywamy zza kamery.
Największą wadą tego rozwiązania jest z kolei jego przywiązanie do kamery, a im dalej mikrofon od źródła dźwięku, tym gorszy będzie ten dźwięk. Do wywiadu w studiu czy nagrywania konferencji lepiej zatem wybrać inne rozwiązanie.
RØDE VideoMic Pro+
Sprawdzone rozwiązanie od sprawdzonego producenta.
Rozwiązaniem problemu odległości mikrofonu od źródła dźwięku jest właśnie mikrofon krawatowy – mocujemy go, zgodnie z nazwą, w okolicach „krawata” (nawet jeśli nagrywana osoba go nie nosi), dzięki czemu jest blisko ust mówiącej osoby, nawet jeśli ta znajduje się kilka metrów od kamery.
Mikrofon krawatowy trzeba podłączyć do aparatu. Można to zrobić bezpośrednio kablem, albo zdalnie przez nadajnik i odbiornik. Tu odbiornik z zestawu Saramonic UwMic9S zamocowany na aparacie Canon EOS R5C. Fot. KB.
Jest to idealnie rozwiązane dla osób tworzących treści na media społecznościowe w domowym studiu, gdzie wypowiadają się do kamery. Wówczas nawet relatywnie tani mikrofon krawatowy na kablu sprawdzi się znacznie lepiej niż droższy mikrofon, ale umieszczony dalej (np. na aparacie czy kamerze).
Tego rodzaju mikrofonami bardzo dobrze nagrywa się też wywiady, zwłaszcza że od jakiegoś czasu na rynku pojawiło się sporo zestawów składających się z dwóch mikrofonów oraz dwóch nadajników i jednego odbiornika bezprzewodowego. Nie są to tak tanie rozwiązania jak mikrofony na kablu, ale są dużo bezpieczniejsze dla nagrywanych osób – nie ma ryzyka, że ktoś na planie potknie się o przewód i wywróci nam statyw z aparatem. Do tego w niektórych przypadkach nadajniki mogą też nagrywać zapasową kopię dźwięku, więc nawet jeśli zestaw bezprzewodowy na chwilę straci połączenie, będziemy mieli kopię zapasową nagrania.
Przykład jednego z wielu wywiadów, jakie nagrywamy przy użyciu mikrofonów krawatowych oraz mikrofportów.
Zestaw dwóch nadajników z mikrofonami krawatowymi i jednego odbiornika - idealny do nagrywania wywiadów. Do tego nadajniki potrafią zapisać kopię przesyłanego dźwięku wewnętrznie, więc w razie problemów z transmisją nadal mamy kopię zapasową.
Superkierunkowe mikrofony interferencyjne służą do zbierania dźwięku w sytuacji, gdy nie możemy się zbliżyć do jego źródła – na przykład gdy filmujemy dziką przyrodę lub spontaniczne wydarzenia, gdzie nie ma możliwości podejścia do filmowanych osób z kamerą czy założenia im zestawu bezprzewodowego. W większości przypadków do ich obsługi wymagany jest osobny członek ekipy filmowej, bowiem położenie takiego mikrofonu trzeba precyzyjnie regulować, żeby na pewno celował tam, gdzie powinien. Trudno robić to, jednocześnie obsługując kamerę czy aparat.
Mikrofon shotgun Rode NTG-5
Mikrofon superkierunkowy to trochę jak teleobiektyw, trzeba więc bardzo dokładnie celować w to, co nagrywamy. W zamian pozwala on nam sięgnąć "tam gdzie słuch nie sięga", parafrazując poetę.
Kategoria ta, opisywana też często jako mikrofony do podcastów czy do nagrań muzycznych, to urządzenia o dość szerokiej charakterystyce zbierania dźwięku. Wyróżnia je bardzo wysoka jakość dźwięku, zazwyczaj dużo lepsza niż w przypadku mikroskopijnych mikrofonów krawatowych.
Mikrofony tego rodzaju, żeby dobrze działać, muszą być blisko tego co nagrywamy, czyli w kadrze. Jeśli to nam nie przeszkadza i pasuje do tematu realizowanego materiału (np. podcastów czy nagrań muzycznych), to można spokojnie po nie sięgać. Warto jednak upewnić się, że damy radę je podłączyć do naszego sprzętu filmowego, spora część z nich ma bowiem profesjonalne gniazda XLR i może wymagać podania przez gniazdo zasilania 48 V. Funkcję tę obsługują niemal wszystkie rejestratory dźwięku czy moduły audio do kamer i aparatów wyposażone we wspomniane wejścia XLR.
Zewnętrzny rejestrator dźwięku to najbardziej uniwersalne urządzenie audio – z jednej strony najbardziej wszechstronne, a z drugiej w wielu sytuacjach nie aż tak dobre jak specjalistyczny mikrofon.
Choć często wystarczająco dobre. Większość rejestratorów posiada całkiem przyzwoite wbudowane mikrofony, które mogą służyć do wielu rzeczy:
jeśli zamocujemy rejestrator na aparacie, to w pewnym zakresie może on zastąpić mocowany tam mikrofon (a dźwięk do aparatu możemy podać z wyjścia słuchawkowego rejestratora),
jeśli pogodzimy się z obecnością rejestratora w kadrze, to jego mikrofony mogą zastąpić mikrofon krawatowy lub wielkomembranowy przeznaczony do podcastów,
możemy też do rejestratora podłączyć mikrofon krawatowy i w ten sposób zastąpić bezprzewodowy zestaw z nadajnikiem i odbiornikiem; trzeba jednak pamiętać, że takie rozwiązanie pozbawia nas odsłuchu, co może być zgubne.
Oprócz tego rejestratory dźwięku mają też wejścia audio, do których możemy podłączyć dowolny sygnał. Takie rozwiązanie sprawdzi się idealnie np. na konferencji, gdzie rejestratorem zbierzemy dźwięk bezpośrednio z mikrofonów stosowanych podczas wydarzenia przez mówców. Na salach weselnych częstym rozwiązaniem jest praca czterośladowa, gdzie do rejestratora podłącza się nagłośnienie zespołu weselnego, a jego wbudowane mikrofony dodatkowo zbierają okrzyki i odgłosy zabawy z sali. W podobny sposób możemy spróbować wpiąć się do nagłośnienia w kościele, o ile tylko jest taka możliwość. A gdy jej nie ma, można rejestrator postawić na statywie przy głośniku – nie zbierze tak dobrego dźwięku jak z miksera, ale przynajmniej nie będzie się, w przeciwieństwie do kamery, przemieszczał, dzięki czemu całe nagrywane wydarzenie będzie więc brzmieć w podobny sposób, bez skoków głośności czy pogłosu.
Tascam DR-40X
Klasyczny w miarę kompaktowy 4-śladowy rejestrator dźwięku (2 mikrofony wbudowane + 2 wejścia XLR lub Jack 6.3 mm)
Bardziej zaawansowane rozwiązanie przeznaczone do mocowania pod aparatem lub kamerą. Oferuje dwa mikrofony wbudowane oraz 4 niezależne wejścia sygnałowe.
Oczywiście mikrofon mikrofonowi nierówny i warto przed zakupem przeczytać specyfikację, zapoznać się z testami w internecie lub przeprowadzić własne w sklepiestacjonarnym. Poza dość oczywistymi parametrami takimi jak dobry stosunek sygnału do szumu, szerokie pasmo przenoszenia czy niewielkie zniekształcenia harmoniczne (opisywane zazwyczaj skrótem THD od angielskiego „Total Harmonic Distortion”) warto spojrzeć też na dostępność akcesoriów, rodzaj zasilania czy złącze, w jakie dany mikrofon został wyposażony.
Na szczególnie uprzywilejowanej pozycji są w kwestii mikrofonów użytkownicy najnowszych bezlusterkowców, zwłaszcza tych marki Sony (choć podobne rozwiązanie wprowadza pomału także Canon). Chodzi o mikrofony i akcesoria audio mocowane na wielofunkcyjnej stopce aparatu wyposażonej w dodatkowe złącza sygnałowe. W przypadku Sony nazywa się to „Multi Interface” i w standardzie tym dostępny jest szereg mikrofonów bardzo różnych typów – zarówno bezprzewodowych jak i kierunkowych. Zaletą tego rodzaju rozwiązania, podobnie jak w przypadku mikrofonów do podcastów ze złączem USB, jest przeprowadzanie analogowo-cyfrowej konwersji sygnału bezpośrednio w mikrofonie i podawanie go do aparatu, kamery czy komputera (w przypadku mikrofonów USB) już w formie cyfrowej, z pominięciem często średniej jakości elektroniki obsługującej wejścia mikrofonowe.
Sprzęt audio, podobnie jak lampy czy statywy, to wyposażenie, na którym nie ma sensu przesadnie oszczędzać – dobrze dobrany posłuży nam przez wiele lat i kolejnych generacji aparatów czy kamer. I z pomocą odrobiny umiejętności sprawi, że nasi widzowie już nigdy nie będą narzekać na dźwięk w komentarzach.
Sony ECM-B10
Mocowany na aparacie lub kamerze mikrofon, który komunikuje się przez stopkę Multi Interface. Do tego oferuje regulowaną charakterystykę kierunkową.
Na co dzień redaktor w portalu Optyczne.pl, gdzie regularnie testuje najnowszy sprzęt filmowy. Oprócz tego zawodowo filmuje i prowadzi szkolenia z filmowania, a po godzinach zajmuje się fotografią i kinem niezależnym. Absolwent Montażu Filmowego na PWSFTviT oraz Inżynierii Dźwięku i Obrazu na Politechnice Gdańskiej.
